Faydasız Bilginin Faydası – Abragam flexner

“Bu dünya daha iyi ve adil kılınmadığı sürece milyonlarca insan mezara suskun, üzgün ve kırgın gitmeye devam edecek.”

Abraham Flexner

Bay George Eastman’la birkaç yıl önce “fayda” konusu üzerine yaptığımız sohbeti hatırlıyorum. Müzik ve sanatta beğeni sahibi, akıllı, bilgili ve öngörülü bir kişi olan Bay Eastman, bana niyetinin, büyük servetini faydalı konularda eğitimin teşvikine adamak olduğunu söylemişti. Ona, dünyada en faydalı bilim çalışanının kim olduğunu sordum. Hemen, “Marconi” yanıtını verdi. Bunun üstüne: “Radyodan aldığımız hazzın büyüklüğü ne olursa olsun, telsiz ve radyo insan hayatına ne katmış olursa olsun, Marconu’nin bunda payı aslında kayda değer değildir.” diyerek beklemediği bir karşılık verdim.

Bu esnadaki şaşkınlığını unutmayacağım. Benden bu düşüncemi açıklamamı istedi. Şöyle yanıtladım: “Bay Eastman, Marconi kaçınılmaz olan bir sonuca ulaştı. Böylesine önemli bir başarının itibarı tek bir kişiye atfedilecekse telsiz iletişimi alanında elde edilen başarı, 1865’te manyetizma ve elektrik alanında bazı karmaşık ve uzun erimli hesaplamalar yapan Profesör Clerk Maxwell’e aittir. Maxwell soyut denklemlerini 1873’te basılan bir incelemesinde yeniden yayımlamıştı. Sonraki 15 yıl boyunca farklı kişiler Maxwell’in teorik çalışmasını ilerletti.

1887-1888’de Helmholtz’un Berlin’deki laboratuarında çalışan Heinrich Hertz’in kablosuz sinyallerin taşıyıcısı olan elektromanyetik dalgaları keşfedip ispatlaması ile geri kalan bilimsel sorun da çözüldü. Maxwell de Hertz de kendi çalışmalarının faydasının ne olacağını hiç düşünmemişlerdi; bu konu akıllarının ucundan bile geçmemişti. Pratik amaçları yoktu. Yasal anlamda mucit elbette Marconi ama Marconi’nin icat ettiği nedir? Sadece son teknik detayı; büyük oranda, koherer denen, artık neredeyse kimsenin kullanmadığı, eskilerde kalmış radyo alıcısı aygıtını icat etti.

Hertz ve Maxwell hiçbir şey icat edemedi; ancak onların faydasız teorik çalışmaları sayesinde zeki bir teknisyen iletişim, yararlılık ve eğlence için yeni araçlar yarattı ve böylece yetenekleri bu iki bilim insanına oranla epey kısıtlı kişiler ün ve milyonlar kazandı. Faydalı insanlar kimlerdi öyleyse? Marconi değil, Clerk Maxwell ve Heinrich Hertz’di. Hertz ve Maxwell fayda kaygısı gütmeyen dâhilerdi. Marconi, faydadan başka bir şey düşünmeyen zeki bir mucitti. Bilim tarihi boyunca, insanlığa yarar sağladığı ortaya çıkan keşiflerin çoğunu faydalı olmak için değil, sadece meraklarını tatmin etmek arzusuyla hareket eden erkekler kadınlar yapmıştı.

“Merak mı?” diye soru Bay Eastman. “Evet” diye yanıtladım, “Faydalı bir şeye varacak ya da varmayacak, modern düşüncenin ayırt edici niteliği büyük oranla meraktır. Bu, yeni bir şey değil. Galileo, Bacon ve Sör Isaac Newton’a dek uzanır ve hiçbir biçimde engellenmemelidir. Öğrenim kurumlarının amacı merakı kıvılcımlandırmak olmalıdır.”

Abraham Flexner / Faydasız Bilginin Faydası